اولویت‌بندی طرحهای توسعه منابع آب بر اساس نگرش سیستمی

در حال حاضر یکی از مهم‌ترین چالشهای مدیریت آب کشور عدم تعادل بین نیازها و امکان تأمین مالی پروژه‌هاست. عملاً افزایش بار مالی دولت در اجرای طرحهای بزرگ به‌ویژه طرحهای توسعه منابع آب، موجب شده است تا درآمد عمومی برای اجرای طرحهای مهم و زیربنایی، پاسخگوی نیاز مالی این طرحها نباشد. عدم شفافیت در تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری فرایند مدیریتی آب به‌ویژه عدم رعایت اولویت‌بندی در انتخاب طرحها و پروژه‌‌ها به‌منظور مطالعه یا اجرا، باعث شده است تا تعداد طرحهای در دست اجرا افزایش یابد. از طرفی اعتبارات عمومی تخصیص یافته متناسب با نیازهای دوره احداث، مطلوب طرحها نیست. این مشکلات موجب طولانی شدن دوره احداث، مشکلات کارگاهی، مدیریتی و تحمیل هزینه‌های مترتب بر طرح می‌شود. اولویت‌بندی طرحهای توسعه منابع آب به‌عنوان یک اقدام مهم برای سهولت در تصمیم‌گیری مدیریت آب کشور، از سال 1363 مورد توجه قرارگرفته و تاکنون اقدامات مهمی در این زمینه انجام شده است. در این مقاله تلاش شد تا ضمن بررسی اجمالی سوابق اولویت بندی طرحهای آب و معایب و مزایای هر یک از آنها، مناسب‌ترین و کاربردی‌ترین روش اولویت‌بندی طرحهای آبی در قالب یک مدل یا سیستم پیشنهادی قابل اجرا، معرفی شود که ضمن رفع مشکلات سیستم‌های قبلی، از ظرفیتها و توانایی‌های بیشتری برخوردار باشد. این مدل دارای نگرش سیستمی بوده و از چهار زیرسیستم به‌‌شرح زیر تشکیل شده است: 1- مطالعات طرحها، 2- محاسبه سنجه‌های اقتصادی، مالی، اجتماعی و زیست محیطی، 3- اولویت‌بندی طرحها با استفاده از ارزیابی چند معیاره، 4- هماهنگ کننده. با توسعه مدل می‌توان امیدوار بود که ضمن شناسایی عدم قطعیتها، قابلیت استفاده از منطق فازی برای اولویت‌بندی طرحهای توسعه منابع آب نیز افزایش یابد.